O Bibliotece Polskiej i Muzeum Adama Mickiewicza

O Bibliotece Polskiej i Muzeum Adama Mickiewicza
oraz wrażeniach (sprzed lat kilku) o pobycie w Paryżu

odpowiadać będzie kol. Marian Pacholak

Klub Muzyki i Literatury we Wrocławiu, plac gen. T. Kościuszki 10
13 stycznia (czwartek) 2022 roku o godz. 16.00

Wstęp z zaproszeniami

Biblioteka Polska w Paryżu (fr. Bibliothèque polonaise de Paris) – polska placówka kulturalna,
założona w 1838 roku m. in. przez Adama Jerzego Czartoryskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza,
Karola Sienkiewicza jako fundacja Wielkiej Emigracji.
Miała za zadanie zbierać, ocalałe od grabieży i zniszczeń, książki, archiwa i pamiątki narodowe.
Stała się ośrodkiem dokumentacyjnym otwartym do dyspozycji Polaków i cudzoziemców.

Inicjatorem powstania Biblioteki Polskiej w Paryżu był Karol Sienkiewicz, który doprowadził do połączenia
już istniejących księgozbiorów wydziału historycznego i statystycznego Towarzystwa Literackiego Polskiego
oraz Towarzystwa Pomocy Naukowej. Istotną rolę odegrało również francuskie Société de Civilisation,
które pod wrażeniem artykułu Adama Mickiewicza pt. Rabunek bibliotek i muzeów w Polsce zwróciło się
z apelem o ofiarowanie Polsce biblioteki ze składek publicznych.

24 listopada 1838 nastąpiło podpisanie aktu fundacji, a 24 marca 1839 roku dokonano uroczystego
otwarcia placówki. Zarząd Biblioteki Polskiej złożono w ręce Rady Bibliotecznej, w której skład wchodziło
ośmiu delegatów. Dożywotnim prezesem został ks. Adam Jerzy Czartoryski, a funkcje sekretarza,
bibliotekarza i kasjera pełnił Karol Sienkiewicz. W wymiarze formalnym właścicielem instytucji był ks. Czartoryski,
co zapewniało prawidłowe jej działanie we francuskim systemie prawnym i dawało względne zabezpieczenie materialne.

Początkowo planowano, że biblioteczne zbiory zostaną umieszczone w mającym powstać Domu Polskim,
ale z powodu braku funduszy zrezygnowano z budowy nowego gmachu i zakupiono czteropiętrową kamienicę
na wyspie św. Ludwika przy Quai d'Orléans w 6. dzielnicy Paryża.

Władysław Józef Mickiewicz (1838-1926) – księgarz, bibliotekarz, publicysta i działacz emigracyjny.
Najstarszy syn i trzecie dziecko Adama Mickiewicza i Celiny z Szymanowskich.
Miał dwie siostry Marię i Helenę oraz trzech braci Józefa, Aleksandra i Jana.

Biblioteka zajmowała tam 11 pomieszczeń na drugim piętrze. Pozostałe mieszkania wynajęto, aby spłacić
zaciągnięte pożyczki. Placówka dość szybko zaczęła powiększać swój stan posiadania, głównie dzięki zapisom
i darom osób prywatnych (zbiory Małachowskiego, Niemcewicza, Kniaziewicza, Mickiewicza).
W 1845 Biblioteka Polska posiadała 15 tys. tomów, a w 1848 było tam już ok. 20 tys. książek.
W 1914 księgozbiór liczył 100 tys. dzieł. W 1939 zbiory obejmowały 145 tys. książek, 1000 rękopisów,
12 tys. rycin, 2800 atlasów i map oraz 20 tys. kopii dokumentów dotyczących historii Polski z archiwów
angielskich i francuskich. Ponadto znajdował się tam zbiór czasopism, fotografii, medali i monet.

To najstarsza instytucja polska poza granicami kraju. Od 1853 Biblioteka ma własny budynek na Wyspie św. Ludwika
przy Quai d'Orléans. W 1893 r. w związku z upadkiem ówczesnym Towarzystwa Historyczno-Literackiego,
odpowiedzialność za bibliotekę przeszła na ręce Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.
Od 1903 przy Bibliotece funkcjonuje Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu.
Po 1926 zreorganizował ją Franciszek Jan Pułaski i był jej długoletnim (1926-1956) dyrektorem.
Od 1986 do 1989 dyrektorem BPP był Eugeniusz Zaleski.

W 1989 księgozbiór wynosił ok. 220 000 woluminów, posiada ok. 5000 map polskich i 7000 rycin
od XVI do XX wieku, również zbiór Towarzystwa Historyczno-Literackiego.

Po obradach w 2004 r. doszło do porozumienia między Polską Akademią Umiejętności (PAU)
i Towarzystwem Historyczno-Literackim (po francusku: SHLP), że razem będą prowadzić bibliotekę.

Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu – polskie muzeum z siedzibą w Paryżu, założone w 1903 roku
przez syna poety, "ambasadora sprawy polskiej", Władysława Mickiewicza (1838-1926);
najstarsze muzeum mickiewiczowskie;mieści się w gmachu Biblioteki Polskiej na Wyspie Świętego Ludwika.

W kolekcji muzeum znajdują się dokumenty związane z postacią Adama Mickiewicza i niektóre jego przedmioty osobiste.
Prezentowane są m.in. odpis aktu chrztu, świadectwo zgonu, akty nominacji na różne stanowiska, w tym nominacja
na profesora Uniwersytetu w Lozannie i profesora w College de France.
Muzeum posiada rękopisy niektórych utworów poety m.in. fragmenty Dziadów kowieńskich i drezdeńskich,
Ksiąg narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, rękopis przekładu Giaura George`a Byrona.

Źródła i literatura

Biblioteka Polska w Paryżu –
http://www.bibliotheque-polonaise-paris-shlp.fr/index.php?id_rubrique=21028

Kamila Kłudkiewicz, Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu
http://visualheritage.eu/portfolio/muzeum-adama-mickiewicza-w-paryzu/

Tadeusz Edward Domański, Muzeum Adama Mickiewicza
https://www.mabpz.org/publikacje-b/muzeum-adama-mickiewicza-w-paryzu

Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu –
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/en/jednostka/-/jednostka/5937620/obiekty/426937

Towarzystwo Przyjaciół Biblioteki Polskiej w Paryżu – http://www.przyjacielebpp.org/

Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu, fotografie, lata 20-te XX wieku, PAU-art – http://www.pauart.pl/app

Fotorelacja © Mariola Pacholak

Notre-Dame de Paris – jej budowa trwała ponad 180 lat (1163–1345)

Wnętrze kościoła Saint-Louis-des-Invalides

W 1840 roku decyzją króla Ludwika Filipa do Paryża sprowadzono szczątki Napoleona Bonaparte z Wyspy Św. Heleny.
Ciało zostało zabalsamowane i zamknięte w sześciu trumnach (jedna z cyny, druga z mahoniu, trzecia i czwarta z ołowiu,
piąta z hebanu, a ostatnia wyrzeźbiona z fińskiego, czerwonego porfiru), jednak ceremonia pogrzebowa odbyła się
dopiero w 1861 (2 kwietnia), gdyż dopiero wtedy krypta i sarkofag były gotowe.

Quai d'Orléans (pierwsza kamienica z prawej mieści Bibliotekę Polską)

O bitwie pod Iłżą (1831), Karolu Różyckim (1789-1870), Ezechielu Berzeviczym (1811-1892), Juliuszu Kossaku (1824-1899)
i rodzinie Krzeczunowiczów w Bołszowcach – jako fantastycznej przygodzie historyczno-literackiej (i rzeczywistej) – pisałem
jakiś czas temu (dużo) poniżej, a także (po części) w czasopiśmie
„Na Szlaku” (2013) – http://www.na-szlaku.net/files/NaSzlaku_e-77(273)2013-03.pdf

Rożaniec wykonany własnoręcznie przez Marylę Wereszczkównę dla Adama Mickiewicza

Kościół Saint Severin (św. Seweryna) – w jednej z bocznych kaplic,w lewej nawie wisi obraz autorstwa
Walentego Wańkowicza, z apelem: O PANI! KU RATUNKOWI NASZEMU POSPIESZ SIĘ,
będący kopią obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej, zawieszony tutaj 8 XII 1841 roku przez Andrzeja Towiańskiego,
przywódcę Koła Sprawy Bożej.
Przed tym obrazem zbierali się w modlitwie polscy tułacze Wielkiej Emigracji:
Mickiewicz, Goszczyński, Słowacki, Bem, Krasiński, Mochnacki, Chopin.

Portret pianistki Marii Szymanowskiej (1789-1831) z 1828 roku pędzla Walentego Wańkowicza.

Złoty pierścień z lirą i wieńcem laurowym ofiarowany Mickiewiczowi przez Rodaków
w podzięce za napisanie Ksiąg narodu i pielgrzymstwa polskiego (1832).

Fot. © Mariola Pacholak

Dyrekcji i wszystkim Pracownikom - za okazaną wówczas wyjątkową życzliwość
- jeszcze raz najserdeczniej dziękujemy!

Bazylika Sacré-Cœur (Bazylika Najświętszego Serca) – kościół na szczycie wzgórza Montmartre w Paryżu.
Kiedy w 1870 roku wybuchła wojna francusko-pruska, dwaj francuscy przemysłowcy przysięgli sobie, że jeżeli po wojnie
ujrzą Paryż takim samym, jak przed wojną, to wybudują bazylikę ku czci Serca Jezusowego.
Gdy rok później po zakończeniu działań zbrojnych okazało się, że Paryż został nietknięty, przemysłowcy postanowili
spełnić swoją obietnicę i już w 1876 roku rozpoczęto budowę.
Ukończono ją w 1914 roku, jednak wybuch pierwszej wojny światowej uniemożliwił konsekrację.
Odbyła się ona 5 lat później, w roku 1919.

Serdecznie zapraszamy!